Nhà gỗ cổ truyền hiện nay không đơn giản chỉ là nơi để ở, mà nó còn mang trong mình ý nghĩa văn hóa, giá trị tâm linh vô cùng sâu sắc. Bên cạnh những tinh hoa được bảo tồn đó thì không thể thiếu được hình bóng của cửa bức bàn. Lê Gia Group xin giới thiệu đến Quý khách và những người yêu nhà gỗ ý nghĩa của cửa bức bàn trong nhà gỗ cổ truyền Việt Nam.

Đặc điểm cơ bản của cửa bức bàn trong nhà cổ truyền
Cửa bức bàn là một cấu kiện không thể thiếu trong kết cấu nhà gỗ, không chỉ có tác dụng che chắn mà còn được coi là bộ mặt của ngôi nhà. Trong quá trình phát triển của nhà gỗ cổ truyền Việt Nam, cửa bức bàn dần được cải tiến và mang tính thẩm mỹ rất cao, đồng thời cũng được cải tiến để phù hợp với nhu cầu sử dụng, sinh hoạt của con người.
Trên mỗi bộ cửa thường có nhiều cánh, số cánh cửa thường là số chẵn : 2, 4, 6 tùy thuộc theo diện tích không gian nhà gỗ. Trong đó, bộ cửa bức bàn 04 cánh là phổ biến nhất, 4 cánh này được ghép lại với nhau bằng cối quay, dễ dàng tháo rời. Cửa bức bàn sẽ gồm có 3 phần chính: 
1.    Cánh cửa bức bàn : có 2 loại
+ Cửa ghép: Là cửa được ghép lại từ các phần gỗ khác nhau là lá cổ và pano. Pano là hai miếng gỗ lớn nằm ở giữa được chạm khắc hoa văn hoặc để trơn. Lá cổ chính là 3 miếng gỗ nhỏ nằm xen kẽ với pano.
+ Cửa thượng song hạ bản: loại cửa này thường được sử dụng ở các đình, đền, chùa Việt.
2.    Cối cửa bức bàn : đây là loại cửa nhà gỗ cổ nên không hề sử dụng bản lề như các  loại cửa hiện đại ngày nay. Mà cửa bức bàn sẽ sử dụng cối quay có thể tháo rời rất thuận tiện cho việc di chuyển, thêm 1 ưu điểm nữa là cửa cũng không bị xệ cánh hay bị xô lệch.

3.    Khóa cửa bức bàn : khóa cửa bức bàn trước đây được thiết kế theo dạng then cài và có thanh chốt. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, việc thiết kế chốt cửa bằng các thanh gỗ không thể đảm bảo được tính an toàn cho ngôi nhà và gia chủ. Vậy nên, hiện nay thì các loại cửa bức bàn hiện đại đã được thay thế bằng khóa kim loại cho phù hợp.


Đối với ngôi nhà gỗ cổ truyền, cửa bức bàn có những vai trò quan trọng như: 
- Bảo vệ an ninh cho ngôi nhà: Cánh cửa vững chắc giúp cho mọi người sống trong nếp nhà gỗ cảm giác được sự an toàn khi tránh khỏi các tác động của thời tiết như nắng nóng, mưa gió. Bên cạnh đó, cửa chắc chắn còn giúp chống trộm cắp. 
- Điều hòa ánh sáng và gió vào nhà: Cửa giúp gia đình chủ động điều hòa ánh sáng cùng gió vào trong nhà. Nếu như quá nhiều nắng, gió có thể khép các cánh cửa lại để hạn chế. Hoặc để nhà đón nhận được nhiều nắng gió sẽ mở các cánh cửa ra. 
- Gia tăng sự bền chắc trong kết cấu nhà: Cửa bức bàn còn giúp cho kết cấu nhà gỗ cổ truyền vững chãi, chắc chắn. Các cánh cửa làm bằng gỗ to, cứng cáp giữa có kết cấu nhà ổn định và không bị sập xệ theo thời gian. 
- Tăng tính thẩm mỹ cho căn nhà: Ngôi nhà với hàng cửa bức bàn đục chạm độc đáo khiến cho không gian trở nên sống động, đẹp mắt.
Cửa bức bàn được thiết kế có bậc cấp phân biệt trong nhà với ngoài nhà. Bậc cấp được thiết kế một độ cao vừa phải, để người ngoài khi vào trong nhà phải cúi đầu để ý tránh vấp ngã, qua đó cũng thể hiện sự tôn trọng, tôn kính của người khách với chủ nhà và gia tiên trong nhà. Đây là một nét văn hóa rất sâu sắc của người Việt đã được duy trì qua rất nhiều thế hệ, và nó được thể hiện gián tiếp qua cách thiết kế bậc cấp nhà gỗ cổ truyền của người Việt.
Hoa văn chạm khắc trên cửa bức bàn thể hiện vị thế của gia chủ qua những nét chạm khắc cầu kỳ, tinh xảo trên hoa văn. Đồng thời cũng thể hiện tính cách và quan điểm sống của gia chủ, có những gia chủ lại không thích chạm khắc hoa văn trên cửa bức bàn mà để trơn, hay chỉ chạm nhẹ. Ngoài bậc cấp, cửa bức bàn còn có những hoa văn chạm khắc rất tinh tế trên pano và lá cổ. Những hoa văn chạm khắc này có hình hoa lá “Tùng – Cúc – Trúc – Mai” với nhiều nét chạm lộng rất cầu kỳ, có độ khó cao, cần người thợ chạm khắc phải có tay nghề điêu luyện và mắt thẩm mỹ tinh tường.

Một số hình ảnh cửa bức bàn trong nhà cổ truyền: